ولادت امام علی علیهالسلام و تأملی روان شناختی در سخنان حضرت
ولادت امام علی علیهالسلام و تأملی روانشناختی در سخنان حضرت به قلم ابراهیم اخوی
دل های فراری
انسانهای کامل، بهترین روانشناس هستند، زیرا روح و روان آدمی را از دریچه علم قدسی میبینند و اشرافی همه جانبه بر آن دارند.
در سخنی امام علی علیهالسلام درباره هیجانپذیری انسانها میخوانیم:«إزَالَةُ الرَّوَاسِي أسْهَلُ مِنْ تَأْلِيفِ القُلُوبِ المُتَنَافِرَةِ ؛ از جاى كندن كوههاى استوار آسانتر است تا الفت دادن دلهاى از هم رميده.»
این سخن پیشگیرانه، بر اهمیت تنظیم رفتار و مدیریت هیجانها تاکید دارد تا رنجشی در سیستم عاطفی دیگران را سبب نشود که ترمیم آن، دشوارتر از جابجایی و از جا کندن کوههاست.
در سخنی دیگر که میتواند راهگشایی برای همگان به ویژه همسران باشد که ارتباط عاطفی بیشتری با هم دارند، میخوانیم: «قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أقْبَلَتْ عَلَيْهِ؛ دلهاى مردان رمنده است ، هر كه آنها را رام كند، به او روى مىآورند.»
با مکثی در این باره میتوانیم دریابیم که چرا برخی از زندگیها، رنگ و بوی خیانت و توجه به غریبهها را به خود میگیرد. همچنین حضرت داشتن روحیهای نرم را که مانند چتری بر سر دیگران سایه میافکند و دوستان را گرد میآورد، از محاسن افراد دانسته و میفرمایند: «طُوْبَى لِمَنْ يَألَفُ النَّاسَ وَ يَألَفُونَهُ عَلى طَاعَةِ اللّه ِ؛ خوشا آن كه در راه طاعت خدا، با مردم الفت مى گيرد و مردم نيز با او الفت مى گيرند.»
مهار قلبهای فراری
خیانت همسران، موضوعی است که در رسانهها و مباحث کارشناسی در کانون توجه قرار گرفته و اندیشهها به سوی واکاوی دلایل این پدیده سرازیر شده است.
در یک نگاه میتوان گفت: تأمین نیازهای عاطفی، یکی از کارکردهای اساسی پیوند زناشویی است. زن و شوهر به عنوان آرامشدهندههای یکدیگر، عهدهدار این نقش مهم بوده و تا زمانی که چنین تعهدی به خوبی در حال انجام است، مشکلی پیش نیامده و ویروس خیانت، زندگی را تهدید نمیکند اما آنگاه که به دلایل متعدد، فاصلههای عاطفی پدید آیند و هر کدام از همسران به این عهد خود پایبند نباشند، شاهد روزافزونی خیانت در دنیای همسران و خرید محبت از بازار سیاه و در واقع معامله با راهزنان زندگی خواهیم بود.
در نگاهی عمیق از سوی امیرمؤمنان(ع) به این جمله طلایی میرسیم: «دلهای مردان، فراری و سرکشاند؛ هر کس با آنان انس گیرد، به او روی میآورند»(نهجالبلاغه، حکمت 50) زن، با جهاز جسمی و عاطفی اهدایی از سوی خداوند، که قدرت پرورش انسانی مانند خویش را دارد، میتواند در این عرصه به قدری قدرتمند عرض اندام کند، که نام آن را «مهارت مهار قلب» میگذاریم. این مهارت بینظیر زمانی که در مسیر درست خویش قرار گیرد، به زندگی شاد و موفق منتهی میشود و آنگاه که سر از انحراف درآورد، همان راهزن عشق نامیده میشود.
کانال ایتا همنو استاد ابراهیم اخوی
چند نکته تغذیهای در سخنان امام علی علیه السلام
علم تغذیه، امروزه علاوه بر جسم انسانها به روح و روان آنها هم توجه میکند. در برنامههایی که برای درمان اضطراب و بیماریهای برخاسته از آن طراحی میشود، توجه به تغذیه مناسب و رفتار صحیح غذا خوردن بسیار برجسته است. در سخنانی که از امام علی علیهالسلام در این باره به دست ما رسیده، نکتههایی مهم و آرامبخش به چشم میخورد که برخی از آنان را مرور ميکنیم:
- «أقِرُّوا الحَارَّ حَتّى يَبْرَدَ ، فإنَّ رَسُولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قُرِّبَ إلَيْهِ طَعَامٌ حَارٌّ فَقَالَ : أقِرُّوهُ حَتَّى يَبْرَدَ ، مَا كَانَ اللّه ُ عزّ و جلّ لِيُطْعِمَنَـا النَّـارَ ، وَ البَرَكَةُ فِي البَارِدِ؛ غذاى داغ را سرد كنيد؛ زيرا غذاى داغى در برابر پيامبر صلى الله عليه و آله نهاده شد، آن حضرت فرمود: آن را سرد كنيد. خداوند عزّ و جلّ به ما آتش نمىخوراند. بركت در غذاى سرد است.»
- «ضَمِنْتُ لِمَنْ سَمَّى عَلى طَعَامِه أنْ لا يَشْتَكِيَ مِنْهُ؛ اگر كسى موقع غذا خوردن نام خدا بَرَد، من ضمانت مى كنم كه از آن غذا دردى به او نرسد.»
- «مَنْ ذَكَرَ اسْمَ اللّه ِ عِنْدَ طَعَامٍ أوْ شَرَابٍ فِي أوّلِهِ ، وَ حَمِدَ اللّه َ فِي آخِرِهِ لَمْ يُسْألْ عَنْ نَعِيمِ ذلِكَ الطَّعَامِ أبَدا؛ هر كه در هنگام شروع خوردن غذا يا نوشيدنى، نام خدا را به زبان آورد و در پايان، خدا را حمد و سپاس گويد، هرگز درباره نعمت آن غذا از او سؤال نخواهد شد.»
- «ابْدَؤوا بِالمِلْحِ فِي أوَّلِ طَعَامِكُمْ ، فَلَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي المِلْحِ لاخْتَارُوُهُ عَلَى الدِّرْيَاقِ المُجَرَّبِ؛ غذايتان را با خوردن نمك آغاز كنيد؛ چه، اگر مردم مى دانستند كه نمك چه فوايدى دارد آن را بر پادزهر مجرَّب ترجيح مى دادند.»
- «أكْثِرُوا ذِكْرَ اللّه ِ عزّ و جلّ عَلَى الطَّعَامِ، وَ لاَ تَطْغَوا فِيهِ ، فإنّها نِعْمَةٌ مِنْ نِعَمِ اللّه؛ در هنگام خوردن غذا نام خدا را بسيار بگوييد و در خوردن غذا افراط نكنيد، كه آن نعمتى از نعمتهاى خداوند است.»
در این برنامه، تغذیه رفتاری صرفا مکانیکی و مادی نیست، بلکه جلوههای معنوی آن هم برجسته و مهم است که با توجه دادن افراد به آن، میتوان از بروز مشکلات روانـتنی پیشگیری نمود.
زنهار از پرخوری
سبک زندگی کنونی، خوردن را به رفتاری تفریحی در کنار ابزارهایی مانند تلویزیون، هیجانهای کاذب و مانند آن تبدیل کرده است. خوردن در نگاه بسیاری، فقط تأمین نیاز نیست بلکه تلاش برای لذتبردن بیشتر و رویآوری به تنوع هر چه فزونتر است. پرخوری در کنار کمتحرکی، معضلی است که بسیاری از مشکلات بدنی و روحی را در جامعه کنونی گسترانده است و منشأ ناهنجاریهای فراوانی شده است. غلبه بر هوس خوردن نیز کار سادهای نیست و نیازمند پشتیبانی فکر است. در سخنانی از امیرمؤمنان علیهالسلام، از پرخوری و زیانهای آن چنین سخن گفته شده است:
- «مَنْ زَادَ شِبَعُهُ كَظَّتْهُ البِطْنَةُ ، مَنْ كَظَّتْهُ البِطْنَةُ حَجَبَتْهُ عَنِ الفِطْنَةِ؛ هر كه زياد سير شود، پرخوري او را گرانبار مي كند، و هر كه پرخوري گران بارش كند، تيزهوشي را از او مي گيرد.»
- «إيَّاكَ وَ البِطْنَةَ ، فَمَنْ لَزِمَهَا كَثُرَتْ أسْقَامُهُ وَ فَسَدَتْ أحْلاَمُهُ؛ از پرخوري بپرهيز، كه هر كس پايبند آن شود بيماريهايش زياد مي گردد وخوابهاي پريشان مي بيند.»
- «إيَّاكُمُ وَ البِطْنَةَ ، فَإنَّها مَقْسَاةٌ لِلْقَلْبِ ، مَكْسَلَةٌ عَنِ الصَّلاَةِ ، مَفْسَدةٌ لِلجَسَدِ؛ از پرخوري دوري كنيد كه مايه قساوت دل، تنبلي در نماز وتباهيِ بدن است.»
- «لاَ فِطْنَةَ مَعَ بِطْنَةٍ؛ با پرخوري ، تيزهوشي [در كار] نيست.»
- «لاَ تَجْتَمِعُ الفِطْنَةُ وَ البِطْنَةُ؛ تيزهوشي وپرخوري با هم جمع نمي شوند.»
- «إذَا مُلِئَ البَطْنُ مِنَ المُبَاحِ عَمِيَ القَلْبُ عَنِ الصَّلاَحِ؛ هرگاه شكم از خوردنيهاي مباح انباشته شود، دل از ديدن خير وصلاح نابينا مي گردد.»
- «الشِّبَعُ يُفسِدُ الوَرَعَ؛ سيريِ شكم، پارسايي را نابود مي كند.»
- «الشِّبَعُ يُورِثُ الأَشَرَ ، و يُفْسِدُ الوَرَع؛ سيري، سرمستي مي آورد وپارسايي را تباه مي كند.»
نگاهی به آسیبها
هر کاری را آسیبی است و انسان توانمند کسی است که از آسیبها به خوبی با خبر شده باشد تا از افتادن در آن، مصون بماند. بخشی از سخنان معصومین علیهمالسلام در آگاهی بخشی به پیروان درباره خطرهای موجود در مسیر شکوفایی و تعالی است. پارهای از این آسیبشناسی را در سخنان مولای خویش، امام علی علیهالسلام جستوجو میکنیم:
- «آفةُ المُلْكِ ضَعْفُ الحِمايةِ؛ آفت كشوردارى، سستى در حمايت از كشور است.»
- «آفةُ العُهودِ قلّةُ الرِّعايةِ؛ آفت پيمانها، خوب رعايت نكردن آنهاست.»
- «آفةُ الرِّياسةِ الفَخْرُ؛ آفت رياست، فخر فروشى است.»
- «آفةُ النَّقْلِ كذبُ الرّوايةِ؛ آفت گزارش دادن، دروغ نقل كردن است.»
- «آفةُ العلمِ تركُ العملِ بهِ ؛ آفت علم، عمل نكردن به آن است.»
- «آفةُ العملِ تركُ الإخلاصِ؛ آفت عمل، نداشتن خلوص است.»
- «آفةُ الجُودِ الفَقرُ ؛ آفت بخشندگى، نادارى است.»
- «آفةُ العامّةِ العالمُ الفاجرُ؛ آفت مردم، عالِم فاسد است.»
- «آفةُ العَدلِ الظّالمُ القادرُ ؛ آفت عدالت، ستمگرِ قدرتمند است.»
- «آفةُ العُمرانِ جَورُ السّلطانِ؛ آفت آبادانى، ستمگرىِ فرمانرواست.»
- «آفةُ القُدرةِ منعُ الإحسانِ ؛ آفت قدرت، خوددارى از نيكوكارى است.»
- «آفةُ اللّبِّ العُجْبُ ؛ آفت خِرَد، خودپسندى است.»
- «آفةُ الحديثِ الكذبُ؛ آفت سخن، دروغ گفتن است.»
- «آفةُ الأعمالِ عَجْزُ العُمّالِ؛ آفت كارها، ناتوانى كارگزاران است.»
- «آفةُ الوفاءِ الغَدْرُ ؛ آفت وفادارى، پيمان شكنى است.»
منبع روایات: محمدی ری شهری، محمد، 1377. میزان الحکمه. قم: درالحدیث. ج1: ص181 تا 193.
دیدگاهتان را بنویسید